Evolutie onfalsifieerbaar?

Een goede theorie is falsifieerbaar. Dat wil zeggen dat als de theorie niet klopt, dat er een manier moet zijn om daar achter te komen. Dus als ik zwaartekracht wil verklaren met onzichtbare elfjes die objecten naar elkaar toe duwen, en die hun magische krachten gebruiken om niet ontdekt te worden, dan heb ik een onfalsifieerbare theorie bedacht. Er bestaat geen enkel mogelijk bewijs dat tot een tegenstelling van deze theorie leidt, want al het mogelijk tegenbewijs wordt prima verklaard doordat de elfjes ons met hun magie voor de gek houden. Schelmse wezentjes, die elfjes.

Een vaak gehoorde klacht van de wat beter opgeleide tegenstanders van evolutie is dat evolutie ook niet gefalsifieerd kan worden. De redenatie komt erop neer dat elke keer als er verschijnselen gevonden worden die niet binnen de evolutie-theorie lijken te passen, dat er dan een nieuwe uitleg gevonden wordt, zodat het ineens toch weer past. Bijvoorbeeld, het feit dat pauwen zulke opvallende staarten hebben past niet lekker bij natuurlijke selectie: roofdieren kunnen daardoor de pauwen makkelijker zien, terwijl de pauw door zijn lange staart niet eens meer behoorlijk kan vliegen. Dit verhoogt de overlevingskans van een pauw niet bepaald, dus hoe kan natuurlijke selectie het ontstaan van pauwen verklaren? Hiervoor werd seksuele selectie toegevoegd aan natuurlijke selectie: de vrouwtjes kiezen de mannetjes met de mooiste staarten als partners, dus blijven alleen de mooie staarten over in de nakomelingen.

Dus liever dan natuurlijke selectie te falsifiëren en dus te verwerpen, is er wat nieuws verzonnen, is de kritiek.

Is deze kritiek terecht? Ik denk van niet. Stel dat je net hebt ontdekt dat alles wat je omhoog gooit in een mooi boogje weer naar beneden valt. Je bent zelfs al zover dat je precies kan uitrekenen welke vorm dat boogje heeft, afhankelijk van de hoek en de snelheid waarmee je een object omhoog gooit. En keer op keer kloppen je berekeningen met het boogje wat je waarneemt.

En dan loop je naar buiten, je hoort lawaai boven je en je kijkt omhoog, waar een vliegtuig in een rechte lijn over komt zetten. Niks naar beneden vallen. Niks boogje.

Wat doe je dan? Loop je naar binnen en verfrommel je al je aantekeningen, want er klopt duidelijk niets van je theorieën en je berekeningen? Of zou je kunnen denken dat je theorieën best wel goed waren, maar dat er misschien bij het vliegtuig iets anders aan de hand is? Dat er misschien een extra effect bestaat waar je nog niet aan had gedacht?

Dit is precies wat er gebeurde met de verklaring voor pauwen. Het bestaan van pauwen met overdreven grote en kleurrijke staarten bewees niet dat natuurlijke selectie verworpen moest worden, het toonde enkel aan dat natuurlijke selectie niet de volledige verklaring voor evolutie was. De aanvullende verklaring van seksuele selectie verklaarde wel hoe pauwen aan hun extravagante staarten komen. Maar om seksuele selectie werd niet geaccepteerd enkel en alleen omdat het een tekortkoming in de evolutietheorie opgevulde. Seksuele selectie als verklaring heeft zijn eigen bewijs nodig. Dat bewijs is makkelijk genoeg te vinden, bijvoorbeeld door pauwen te observeren en te zien dat de vrouwtjes inderdaad de voorkeur geven aan de mannetjes met de meest indrukwekkende staarten. Op basis van dit en ander bewijs is seksuele selectie geaccepteerd als een geldige verklaring voor het ontstaan van pauwenstaarten en vele andere vreemde lichaamsvormen in de natuur.

Blijkbaar bestond er dus bewijs dat aangaf dat de evolutietheorie niet compleet was. Het is nog steeds denkbaar dat er bewijs gevonden wordt waarop we de evolutietheorie moeten aanpassen of uitbreiden. Sterker nog, dat gebeurt dan ook regelmatig. Alleen dit feit geeft al aan dat de bewering dat evolutie niet gefalsifieerd kan worden onjuist is.

Ook bevat evolutie geen ingebouwd antwoord op alle mogelijke kritiek. De theorie was onvolledig, en moest worden uitgebreid met nieuwe verklaringen. Dit is meerdere malen gedaan en zal nog wel vaker gebeuren ook.

Het basis-idee van evolutie staat echter nog fier overeind: evolutie wordt voornamelijk veroorzaakt door overerving van eigenschappen met modificaties aan de ene kant en natuurlijke selectie aan de andere. Er is tot zover geen enkele reden geweest dit idee te verwerpen. Wel hebben we vele extra effecten die invloed hebben op evolutie ontdekt: niet alleen seksuele selectie, maar ook bijvoorbeeld genetische drift, of laterale gen-overdracht. Daarmee is ons begrip van evolutie nu een stuk vollediger dan het begrip dat Darwin had. De theorie is duidelijk aangepast aan nieuw bewijs en heeft daarmee bewezen te voldoen aan de criteria van falsifieerbaarheid.