Vikingen: zeerovers of avonturiers?

Even geen evolutie vandaag. Een tijd geleden besprak ik het hoofdstuk in de brochure "Evolutie of Schepping" over soorten wetenschap, waarin getracht werd evolutie als een historische wetenschap af te schilderen. Daarnaast werd er gesuggereerd dat historische wetenschappen inherent onbetrouwbaar zijn. Dit met het idee om aan te tonen dat evolutie inherent onbetrouwbaar is ("Je was er niet bij"). Het mag duidelijk zijn dat de argumenten hiervoor aan alle kanten rammelden.

Eén deel van het hoofdstuk heb ik toen overgeslagen: het stukje over de Vikingen. Ik had al twee artikelen aan het hoofdstuk gewijd en werd het eerlijk gezegd een beetje zat, maar ik loop sindsdien al met het idee om toch wat over de Vikingen uit te wijden. Een opmerking van Drakan, die blijkbaar in Denemarken woont, bracht me ertoe er eindelijk maar eens aan te beginnen.

Wat schrijven de auteurs van "Evolutie en Schepping precies?"

Bijvoorbeeld:
In Zweden kijken de kinderen heel anders naar de “Noormannen”(Vikingen) dan hier in Nederland. Voor ons waren de Noormannen zeerovers die onze rivieren opvoeren om te plunderen en te roven. De kinderen in Zweden lezen over de “Vikingen” als dappere avonturiers die grote schatten verzamelden.

De strekking van het citaat is duidelijk: de Zweden hebben een heel ander gezichtspunt dan de Nederlanders over de Vikingen en dus komen ze tot een tegengestelde conclusie.

Helaas zullen we zien dat deze regels van een vergelijkbare bedenkelijke kwaliteit zijn als de rest van de brochure. Allereerst moet je je bedenken dat "Vikingen" en "Noormannen" niet helemaal hetzelfde zijn. Het woord "Viking" verwees naar een zeeman of krijger die op overzeese expeditie ging. Lang niet alle Noormannen werden dan ook Viking; de meesten bleven thuis om het land te verbouwen, te handelen, enzovoort. In de loop van de tijd werd echter het woord Viking in het populair taalgebruik steeds meer gebruikt om de hele beschaving mee aan te duiden.

Maar er is nog een andere vraag die je jezelf moet stellen: Is de conclusie van de Zweden en de Nederlanders wel zo tegengesteld?

Nee dus. De Vikingen waren beide: zowel plunderaars als dappere zeevaarders, veroveraars zowel als handelaren. De meeste mensen weten wel van de plunderingen van de Vikingen, maar niet iedereen weet bijvoorbeeld dat het handelsnetwerk van de Vikingen zich uitstrekte tot Rusland, het Middellandse Zee-gebied en zelfs het Midden-Oosten. De Vikingen waren uiterst kundige zeevaarders en navigators. Vikingse ontdekkingsreizigers hebben zelfs de kust van Noord-Amerika bereikt, lang voor Columbus dacht dat hij in India was geland. Eigenlijk zouden ze in de Verenigde Staten Leif Eriksson-dag moeten vieren, niet Columbus-dag.

De Vikingen waren echter ook weer geen lieverdjes. Een niet onbelangrijk deel van hun handel bestond bijvoorbeeld uit slaven. En een deel van hun expedities waren inderdaad niet meer dan plundertochten, hoewel ze ook delen van Groot-Britannië, Ierland en Frankrijk (Normandië!) gekoloniseerd hebben (wat ook niet altijd vreedzaam ging).

Dus we hebben hier niet te maken met twee tegengestelde conclusies, maar met twee aspecten van dezelfde beschaving. Waarom leren kinderen in Nederland dan wat anders over Vikingen dan kinderen in Scandinavië? Eigenlijk is dat antwoord heel simpel. Van alle aspecten van de Vikingen werd Nederland het meest beïnvloed door de plunderingen. Scandinavië, aan de andere kant, werd juist veel meer beïnvloed door de handel die gedreven werd en de schatten vanuit alle uithoeken van de wereld waar de Vikingen mee thuis kwamen. Voor jonge kinderen moet je het nog niet te ingewikkeld maken, dus het is niet meer dan logisch dat kinderen alleen de aspecten bestuderen die de grootste invloed had op de geschiedenis van hun eigen land.

Als de kinderen ouder worden en zich voor geschiedenis interesseren, kunnen ze makkelijk meer te weten komen over de Vikingen. Dan zullen ze erachter komen dat er nog veel meer aspecten aan de Vikingen zaten dan ze misschien wel dachten. Ook hebben ze dan de leeftijd om de verschillende nuances beter te begrijpen.

Eigenlijk begaan de auteurs van "Evolutie of Schepping" hier dezelfde fout als in hoofdstuk 5, Een paar feiten: D, Fouten in schoolboeken: ze beoordelen de wetenschap op wat er in schoolboeken staat. Schoolboeken mogen dan een beperkt beeld geven, maar de wetenschap bestrijkt wel degelijk het hele spectrum van de Viking beschaving.

En dat is wat me nog het meeste dwars zit. Er zijn zoveel interessante aspecten aan de Vikingen om te ontdekken, zoveel nuances om uit te zoeken. Wist je bijvoorbeeld dat veel Vikingen Christenen waren?

En dan doet "Evolutie of Schepping" alsof dat allemaal niet bestaat.

De brochure geeft de lezer de weliswaar opdracht "denk na", maar ze vergeten daarbij een tweede opdracht te geven. Zonder die tweede opdracht heeft nadenken alleen niet veel zin. Dus zal ik het maar zeggen: "Kijk om je heen en ontdek".