2012: zwarte gaten, uitlijning en precessie

In het vorige deel van de serie over 2012 hadden we gezien dat het aflopen van de Maya kalender op zichzelf niets is om ons zorgen over te maken. Maar volgens sommigen komt het aflopen van deze kalender overeen met een zeldzame astronomische gebeurtenis. Op midwinter, 21 december, van het jaar 2012 komt de zon in zijn baan door het heelal op één lijn te staan met de aarde en het hart van onze melkweg. Aangezien het hart van onze melkweg een gigantisch zwart gat is, zal deze uitlijning ongekende krachten kunnen ontketenen en zodoende allerlei rampen op aarde kunnen veroorzaken.

Maar is dit ook echt zo? Nee. Als je goed leest merk je doorgaans al snel dat de mensen die in 2012 één of andere ramp verwachten met grote stelligheid allerlei beweringen doen, maar vaak niet voldoende begrijpen van de beginselen van astronomie.

Eerst even wat wél klopt, eerlijk is eerlijk. Het is waar dat er zich in het hart van onze melkweg een gigantisch zwart gat bevind. Deze bevind zich ongeveer in de richting van Sagittarius A* (je hoeft niet te zoeken naar een voetnoot, de ster is onderdeel van de naam). Dankzij een ster die er in een baan omheen draait weten we dat dit object miljoenen maal zo zwaar moet zijn als de zon. Dat kan bijna alleen maar een zwart gat zijn.

Maar daar houdt het begrip van de werkelijkheid dan vaak ook op. Neem nou een pagina als deze. Na de inleiding begint zijn "het verhaal in het kort" al in de tweede paragraaf met een onwaarheid. De zon beschrijft geen baan van 26.000 jaar door het melkwegstelsel. Eén omwenteling rond het midden van de melkweg kost de zon zo'n 225 miljoen jaar. Het is niet al te moeilijk te achterhalen wat de oorzaak van de verwarring is: 26.000 jaar is precies de periode van precessie.

Wat is precessie precies? De aarde draait onder een hoek van ongeveer 23,5 graden. Net als bij een tol die schuin staat (zie animatie), zal ook de as van de aarde daardoor continue langzaam verdraaien.

De schuine stand van de aarde is ook de reden voor de seizoenen, zoals je wel zult weten. Op midzomerdag, rond 21 juni, staat de zon maximaal ten noorden van de evenaar, wanneer het noorden van de as naar de zon wijst. Op midwinter, rond 21 december, staat de zon juist maximaal ten zuiden van de evenaar en dan wijs de as juist van de zon af. Als er geen processie was geweest, en we zouden elk jaar op midwinterdag bij zonsopkomst naar de sterren kijken, dan komt de zon die dag elk jaar tegen dezelfde achtergrond van sterren op. Maar dankzij precessie draait de aardas steeds iets, dus elk jaar valt het punt waarop de aardas precies van de zon afwijst net iets eerder dan het jaar daarvoor, gezien ten opzichte van de achtergrond van sterren. Daardoor verschuift de plek aan de hemel waar de zon opkomt op midwinterdag elk jaar een klein beetje. Daarmee duurt het zo'n 26.000 jaar voordat de zon op midwinter weer tegen dezelfde achtergrond van sterren opkomt.

Dus de zon legt geen baan van 26.000 jaar af, alleen de achtergrond waartegen de zon opkomt op midwinterdag verschuift. In deze verschuiving is er een moment waarop de zon op midwinterdag opkomt precies op de middellijn van het melkwegstelsel. Dan staan de zon en de aarde op midwinterdag dus precies op één lijn met deze denkbeeldige lijn. Dit komt dus maar ééns in de 26.000 jaar voor en is dus best wel zeldzaam. Wanneer zou die datum zijn? 21 december 2012? Ha! Nee dus. Dit gebeurde al in 1998, wat nogal jammer is voor de voorspelling.

Het moet gezegd worden dat sommigen zich dat ook realiseren, maar ze redden zich hier uit door te stellen dat de zon, omdat het een schijf is en geen punt, de zon zich ook in de 18 jaar voor en na 1998 op midwinterdag nog op deze lijn bevindt. Dit maakt de voorspelling nog steeds beduidend minder indrukwekkend, vind je niet?

Wat de voorspelling nóg minder indrukwekkend maakt, en wat sommigen van mijn lezers zich misschien inmiddels ook al gerealiseerd hebben, is dat je uit bovenstaande informatie kunt afleiden dat deze uitlijning van zon, aarde en middellijn van het melkwegstelsel ieder jaar voorkomt. Alleen is dat niet altijd op midwinterdag. Als die uitlijning dan zo belangrijk is, waarom is dat dan niet elk jaar belangrijk? Wat maakt het uit welk seizoen het op dat moment op aarde is?

Wat het allemaal nog erger maakt, is dat het hart van onze melkweg, het zwarte gat in de richting van Sagittarius A* dat zogenaamd de oorzaak van alle ellende zou zijn, zich helemaal niet in het vlak van de aarde en de zon bevindt. Er is geen enkele manier dat de aarde, de zon en Saggitarius A* op één lijn kunnen staan.

Ten slotte is er geen enkele reden om aan te nemen dat de invloed van het gigantische zwarte gat in het centrum van de melkweg toe zou nemen afhankelijk van waar in de baan om de zon de aarde zich bevindt. Met een afstand van 27.000 lichtjaar tussen de zon en het centrum van de melkweg, denk je dat een schamele 8 lichtminuten meer of minder dan nog veel uitmaakt? Dat is net zoiets als je zorgen maken dat een verschil van een paar centimeter in de hoogte van je strandstoel uitmaakt of je bruin wordt of verbrandt.

Nee, ook de stand van de zon en de sterren op 21 december geeft ons geen reden te geloven dat er op die dag wat speciaals te gebeuren staat. Het is dan weliswaar midwinter en de zon komt dan op in de buurt van de middellijn van de melkweg, maar er is geen reden om die dag voor een groter astronomisch gevaar te vrezen dan anders.

Of misschien toch? Zou het kunnen dat er een tiende planeet is (nou ja, negende planeet, nu Pluto gedegradeerd is) en dat die rond 2012 langs de aarde komt scheren om dood en verderf te zaaien? Volgende keer in deze serie: Planeet X, Nibiru.