4. Wat gaat vanzelf?

Dit is voor mij een ietwat vreemd hoofdstuk, omdat het de zaak van de auteurs van "Evolutie of Schepping" niet echt lijkt te ondersteunen. Ik denk dat ze willen zeggen dat evolutie toch niet zomaar vanzelf gegaan kan zijn, want het kost immers moeite om iets op te bouwen. Toch geven ze aan het eind het juiste antwoord: de energie voor evolutie komt uiteindelijk van de zon. Verbazend, maar ere wie ere toekomt, ze hebben zowaar iets goed.

Jammer alleen dat de auteurs hun juiste antwoord meteen weer teniet doen in hun "Denk na" blokje aan het eind van dit hoofdstuk:

Denk na!
De evolutieleer leert dat in het verleden een klein ééncellig diertje vanzelf ontstond. Uit dat dier ontstond geleidelijk vanzelf de mens. Klopt dit met wat je normaal om je heen ziet?

Evolutietheorie heeft weinig te zeggen over het ontstaan van het allereerste leven. Dit is het terrein van abiogenese, al zit er wel wat overlap tussen abiogenese en evolutie. Hoe het allereerste leven ontstaan is weten we niet precies, maar we weten wel dat het niet zomaar ineens van niets naar eencellig leven gegaan is, zoals dit blokje lijkt te suggereren. Ook dit proces ging waarschijnlijk geleidelijk en de wetenschap maakt behoorlijke vorderingen om te begrijpen hoe het gegaan zou kunnen zijn. Vermoedelijk vonden bijvoorbeeld veel van deze processen plaats in de buurt van vulkanische onderzeese heet-water bronnen, die de energie en de grondstoffen leverden voor de chemische processen.

Ik wil even stil staan bij het woord "vanzelf". Uiteraard wordt je kamer niet vanzelf netjes. Maar hij wordt toch ook niet vanzelf rommelig? Als je je kamer opruimt vlak voor je op vakantie gaat en je komt een paar weken later terug, is hij nog steeds netjes. Pas nadat je weer een paar weken in je kamer geleefd hebt, is het weer een zootje. Tenminste, zo gaat het bij mij meestal. Dat is dus niet "vanzelf"; het wordt een rommeltje omdat je bezig bent in je kamer, omdat je dingen overhoop haalt zonder ze weer terug te leggen.

Wat gaat dan vanzelf? Als ik een ijsblokje in de zon leg, dan zal deze vanzelf smelten. Of is dit niet vanzelf? De zon doet dit toch? Jawel, maar daar zit verder geen intelligentie of bedoeling achter, alleen maar simpele natuurkunde, dus in die zin zou je toch kunnen zeggen dat het vanzelf gaat. Is de zon vanzelf gaan schijnen? Zwaartekracht heeft de zon zover samengeperst dat de temperatuur en druk hoog genoeg werd voor kernfusie, dus in die zin ging dat vanzelf. Zo kun je terug redeneren tot je niet meer precies weet waarom iets zo is. Waarom is er zwaartekracht? Waarom zijn de wetten in het heelal zodanig dat kernfusie mogelijk is? Of zelfs stabiele materie? Is dat "vanzelf" zo gekomen? We weten het niet. Nog niet.

We zijn nu trouwens ver buiten het werkterrein van evolutie beland, in het werkterrein van de kosmologie, maar het is wel relevant voor de discussie over schepping. Hier is namelijk nog ruimte voor mystiek: misschien is alles wel zoals het is omdat een god het zo wilde, wie weet. Al kun je je afvragen of "omdat god het zo wilde" wel een beter antwoord is dan "ik weet het niet, maar we werken eraan". Ook al omdat je niet kunt weten welke god het dan zo wilde. We zijn nu namelijk ook ver buiten het terrein van de Bijbel.

Denk eens echt na!
Als evolutie waar zou zijn, wat verwacht je dan niet te zien, dat je wel om je heen kunt zien? Zou daar een andere verklaring voor kunnen zijn?

3. Soorten wetenschap (2)

In het eerste deel over het "Soorten wetenschap" hoofdstuk, zagen we dat de auteurs van "Evolutie of Schepping" een tweedeling maakten tussen "technische wetenschappen" en "historische wetenschappen". Het werd al snel duidelijk waarom de wetenschap zelf deze tweedeling niet gebruikt: deze tweedeling houdt geen stand als je even wat dieper nadenkt.

Waarom vonden de auteurs van "Evolutie of Schepping" het dan toch zo belangrijk om een heel hoofdstuk te besteden aan deze onzinnige tweedeling?

Laten we eerst de definitie van "historische wetenschap" er weer even bij halen:

Deze probeert te verklaren, hoe in het verleden iets gegaan is. De gebeurtenissen die voorbij zijn, kunnen niet herhaald worden. Het is mogelijk dat over een aantal jaren een gebeurtenis uit het verleden heel anders uitgelegd wordt dan nu. Het hangt er ook van af, vanuit welk standpunt men naar een gebeurtenis uit het verleden kijkt.

Hier laten de auteurs duidelijk doorschemeren dat "historische" wetenschappen minder betrouwbaar zijn dan "technische". Je kunt de experimenten niet herhalen. Een uitleg van een historische gebeurtenis kan veranderen in de loop van de tijd. Tenslotte hangt het af van welk standpunt je kijkt.

Dus "historische wetenschappen" zijn minder betrouwbaar. Pas in het "denk na" blokje aan het eind van het hoofdstuk wordt duidelijk waarom het nodig is om dat vast te stellen:

Denk na!
De evolutietheorie geeft een verklaring over iets dat miljoenen jaren geleden gebeurd zou zijn. Is dat een technische of een historische wetenschap?

De manier waarop deze vraag gesteld is - het is zelfs nauwelijks meer een vraag - geeft duidelijk aan wat de auteurs willen zeggen: evolutietheorie is een historische wetenschap. Ik had al eerder aangegeven dat dit niet helemaal klopt. Evolutie is niet zomaar gestopt, maar gebeurt nog steeds overal om ons heen (vraag ook maar eens aan onderzoekers die zich bezig houden met antibiotica).

Maar zelfs al zou evolutie een "historische wetenschap" zijn, dan nog kun je je afvragen of de kritiek op dit soort wetenschappen wel terecht is. Is het een probleem dat je geen experimenten kunt herhalen? Dat een uitleg kan veranderen? Of dat de uitleg afhangt van je gezichtspunt?

Hé, hadden we dat laatste niet al eens eerder gezien? Jawel, onze gedachten bepalen wat we zien. Ik zei toch dat het terug zou komen? Ik had al uitgelegd dat wetenschap juist probeert te corrigeren voor gezichtspunten en vooroordelen en dat geldt net zo goed voor geschiedenis als voor natuurkunde - of biologie. Dit punt kunnen we hier dus verder overslaan.

De overige twee punten hadden we nog niet besproken, dus laten we beginnen met experimenten. Nee, natuurlijk kunnen we de Tweede Wereldoorlog niet nog een keer afdraaien als een soort van film. We kunnen ook niet stuk voor stuk alle aanleidingen van de oorlog wegnemen om te zien of de oorlog dan nog steeds uitgebroken was, zodat we kunnen zien welke aanleidingen écht cruciaal waren. Dat is misschien jammer, maar het wil uiteraard nog niet zeggen dat we geen enkel idee hebben van wat deze oorzaken waren.

In andere situaties kunnen geschiedkundigen wel degelijk experimenten doen. Wil je weten of een pijl uit een Romeinse Ballista een metalen borstpantser kon doorboren? Bouw er eentje na volgens beschrijvingen en afbeeldingen uit de tijd, met materialen zoals de Romeinen die gebruikten. Maak ook een authentiek borstkuras en vuur daar wat authentieke pijlen op af. Presto, een geschiedkundig experiment dat je kunt herhalen.

Dat brengt ons bij het andere punt van kritiek dat de auteurs van "Evolutie of Schepping" ons mee wilden geven over "historische wetenschappen" (en dus ook evolutie): dat een uitleg nog wel eens wil veranderen. Dit is echter geen nadeel, dit is juist goed. Meer begrip leidt tot nieuwe inzichten. Het zou ook een slechte zaak zijn als we geen fouten mochten herstellen. En dat er fouten gemaakt werden en nog steeds gemaakt worden wil niet zeggen dat we wetenschappen, "historisch" of niet, niet kunnen vertrouwen. Het zijn juist de wetenschappers die de fouten ontdekken en verbeteren. Het zou nog veel slechter zijn als we net deden of we alles perfect wisten.

Overigens is dit geen kenmerk dat uniek is voor "historische wetenschappen". Zelfs in de "technische wetenschappen", waarin men probeert uit te zoeken hoe iets werkt, is er vaak genoeg een nieuwe uitleg gegeven aan een verschijnsel, toen bleek dat de oude niet meer voldeed. Dit is juist de grote kracht van wetenschap: altijd op zoek naar een betere uitleg.

Ook is het veranderen van uitleg geen teken dat je de resultaten van de wetenschap niet kunt vertrouwen. Je kunt er bijvoorbeeld rustig van uit gaan dat Napoleon Bonaparte echt geleefd heeft. Op de punten waar ze wat minder zeker van zijn, zoals bijvoorbeeld hoe Napoleon stierf, zullen de meeste goede wetenschappers dit ook duidelijk aangeven, dus dan weet je dat je wat voorzichtiger moet zijn.

Dus, zelfs al zou evolutie een historische wetenschap zijn, dan nog wil dat niet zeggen dat er geen goede resultaten uit kunnen komen. En binnen de biologie is evolutie te vergelijken met Napoleon binnen de geschiedenis: zo goed als zeker, alleen een paar details zijn nog wat vaag.

Voorlopig heb ik even genoeg van dit hoofdstuk, maar het is best mogelijk dat ik er in latere berichten nog op terug kom, want er is nog wel meer op aan te merken. Misschien dat we het zelfs nog wel even over de Vikingen kunnen hebben.

Denk eens echt na!
Is de Bijbel een historisch of een technisch document?

"Je was er niet bij"

Terwijl ik bezig was uit te leggen waarom het onjuist is om evolutie een historische wetenschap te noemen, en waarom historische wetenschappen niet per definitie onbetrouwbaar zijn, kwam ik deze video tegen:



Een veel gehoord argument tegen evolutie is "je kunt het niet bewijzen, want je was er niet bij". "Evolutie en Schepping" zegt dit nergens expliciet, maar door steeds te herhalen dat evolutie gebeurtenissen uit het verleden beschrijft, lijken de auteurs dit argument wel aan te hangen.

Deze video geeft duidelijk aan waarom je er niet altijd bij hoeft te zijn geweest om vrij zeker te weten wat er gebeurd is.

Ik kan je de andere video's van cdk007 trouwens ook aanbevelen, er zitten een paar heel goede en interessante tussen. En zijn motto, "think about it", sluit goed aan bij dit blog.

Nee, creationisme, ja Darwin

Nog meer tegenstand en nog wel op een ludieke manier. Zie hier een variant op de bekende Nee/Ja stickers voor op de brievenbus:

Zie http://www.neecreationisme-jadarwin.nl/ voor meer info.