Wat is er mis met wetenschap?

Kennelijk ontbreekt er iets aan de wetenschap. Althans, dat is wat velen zeggen. Wetenschap biedt immers geen plaats aan homeopathie, handoplegging, astrologie, goden die zich met het dagelijks leven bemoeien, en nog vele andere paranormale en bovennatuurlijke zaken waar mensen graag in willen geloven. Waarom kan wetenschap niet gewoon open staan voor de mogelijkheid dat er meer is tussen hemel en aarde?

Het klinkt als een redelijke vraag. Waarom zou wetenschap al deze zaken bij voorbaat afwijzen, alleen maar omdat er wat bovennatuurlijke krachten bij betrokken zijn?

Zoals meestal ligt het toch wat ingewikkelder. De vraag hangt namelijk af van de aanname dat de wetenschap paranormale of bovennatuurlijke verschijnselen klakkeloos afwijst. Laten we die aanname dan eerst eens goed bekijken.

Wetenschap probeert een verklaring te vinden voor verschijnselen. Deze verklaringen worden dan weer getoetst aan experimenten en andere waarnemingen. Maar er zijn uiteraard vele mogelijke verklaringen, dus de wetenschap probeert de simpelste verklaring te vinden die klopt met de waarnemingen. Eén van de vuistregels is dat een verklaring zo min mogelijk ongefundeerde aannames moet hebben. Een plausibele verklaring die alleen gebruik maakt van reeds bekende verschijnselen heeft dus doorgaans de voorkeur boven een verklaring waarvoor onbekende krachten nodig zijn.

Je zou dus kunnen zeggen dat wetenschap inderdaad bovennatuurlijke krachten afwijst, want bovennatuurlijke krachten zijn immers per definitie onbekend aan de wetenschap. Maar daarmee ga je voorbij aan het feit dat de wetenschap in het verleden vaker onbekende krachten heeft bedacht om verschijnselen te verklaren, verschijnselen die niet te begrijpen waren met de tot dan toe bekende krachten. Denk dan bijvoorbeeld aan de zwakke en sterke kernkracht, die pas bedacht werden toen de sub-atomaire fysica resultaten opleverde die niet klopten met wat we tot dan toe wisten. Een recenter voorbeeld is donkere energie, waarvan we nog steeds niet precies weten wat het is en hoe het werkt, maar we hadden nou eenmaal een naam nodig voor wat het dan ook is wat de uitdijing van het heelal versnelt. Dus het introduceren van een nieuwe kracht is niet iets wat de wetenschap graag doet, maar soms kom je gewoon niet verder met wat je al had.

Dus er is helemaal geen reden dat de wetenschap niet ook een nieuwe kracht zou kunnen introduceren om een willekeurig paranormaal of bovennatuurlijk verschijnsel te verklaren.

Wat is dan het probleem? Waarom doet de wetenschap dit dan niet voor zaken als homeopathie, acupunctuur en mediums?

Omdat de wetenschap er nog steeds niet van overtuigd is dat deze verschijnselen wel echt optreden. En niet eens omdat de wetenschap het vertikt ernaar te kijken. Er zijn vele onderzoeken gedaan. De resultaten zijn echter doorgaans nogal zwak. Sterker nog, hoe strakker de studies geleid worden, hoe minder imposant de verschijnselen lijken te zijn. Het is veel waarschijnlijker dat er hier sprake is van mensen die zichzelf voor de gek houden - iets wat heel makkelijk is, zoals de wetenschap al wél heeft kunnen aantonen.

Ongetwijfeld zijn er mensen die dit lezen en direct de neiging krijgen om me allerlei artikelen te sturen van wetenschappers die het niet met me eens zijn. Bespaar je de moeite. Geloof me: ik weet dat die wetenschappers bestaan. Feit blijft dat het grootste deel van de wetenschap nog niet overtuigd is. En voordat je nieuwe krachten gaat introduceren, moet je toch eerst behoorlijk zeker weten dat dat ook echt noodzakelijk is.

Daar komt nog bij dat zelfs de mensen die wél geloven dat paranormale verschijnselen echt plaatsvinden het niet eens kunnen worden over hóe ze dan zouden moeten werken. De sterke kernkracht werd gevonden omdat iedereen het erover eens was dat iets moest zijn dat de kernen van atomen bij elkaar hield, tegen het afstotende effect van hun elektrische lading in. Ze wisten dus waar ze naar zochten. Voor de meeste paranormale verschijnselen, aan de andere kant, hebben echter zelfs degenen die erin geloven nog geen idee waar ze moeten beginnen met zoeken. De paranormale wetenschap wil maar niet van de grond komen.

De verklaring die je vaak hoort voor dit gebrek aan wetenschappelijke voortgang? Dat de wetenschap nu eenmaal niet geschikt is voor het onderzoeken van bovennatuurlijke zaken. De wetenschap bestudeert immers alleen natuurlijke oorzaken. Kennelijk bedoelen sommige mensen met "bovennatuurlijk" meer dan alleen "tot nog toe onbekend aan de wetenschap", zoals ik het tot nu toe stilzwijgen gebruikt heb. Kennelijk bedoelen ze echter eerder iets wat altijd buiten bereik van de wetenschap zal blijven, omdat het helemaal buiten de natuur staat.

Dus alweer mankeert er iets aan de wetenschap. Het ligt aan de wetenschap dat er geen bewijs gevonden wordt voor bovennatuurlijke verschijnselen.

Maar zijn verschijnselen als homeopathie, acupunctuur, telepathie, remote sensing, enzovoort, als ze echt bestaan, nou echt zo bovennatuurlijk, in de zin dat ze compleet buiten de natuur staan?

Natuurlijk niet. Al deze processen hebben uiteindelijk een wisselwerking met de natuurlijke wereld. Hoe zou dat ook anders kunnen? Alternatieve geneeswijzen worden bijvoorbeeld uitgevoerd door mensen. Uiteindelijk moeten ze ook een natuurlijk menselijk lichaam beïnvloeden. Dus als deze methoden echt werken, dan hebben de mechanismen die erbij betrokken zijn interactie met de natuurlijke wereld. Daarmee vallen ze dus toch minstens voor een deel binnen het werkgebied van de wetenschap. Er is verder ook geen reden om aan te nemen dat de wetenschap het spoor van zo'n mechanisme niet zou kunnen volgen, vanuit het bekende terrein naar het onbekende terrein.

Dus de wetenschap is helemaal niet ongeschikt voor het onderzoeken van paranormale of zelfs bovennatuurlijke verschijnselen. De argumenten van mensen die beweren van wel houden geen stand. Het is veel waarschijnlijker gewoon een smoes om niet te hoeven toegeven dat het bewijs voor een bepaald verschijnsel uiterst zwak is.