5. Een paar feiten: A. Fossielen

Een paar feiten? Dat valt nog te betwijfelen. Oké, er zitten feiten in die kloppen, maar veel kloppen er ook niet - en er zijn nog meer relevante feiten weggelaten. Ook hier zal ik meer tekst nodig hebben voor het rechtzetten van de fouten dan nodig was voor het maken van de fouten, dus zal ik mijn behandeling van secties A t/m D verdelen over meerdere berichten.

Laten we beginnen met sectie A: Fossielen. Ik zal jullie niet teveel vervelen met details over fossielen, want jullie zullen allemaal wel weten dat fossielen overblijfselen zijn van planten of dieren die in de bodem bewaard zijn gebleven.

Verreweg de meeste fossielen die gevonden zijn, zijn van soorten die nu niet meer voorkomen. Kennelijk zijn die inderdaad uitgestorven. Ook hier klopt de brochure. Ook zijn er inderdaad diersoorten die er nu vrijwel hetzelfde uitzien als miljoenen jaren geleden. Ik kan niet uitmaken wat er op het plaatje staat in de online versies van de brochure, maar ik kan er zelf ook wel een paar noemen: degenkrabben, coelacanths, krokodillen, bepaalde haaien en nog zo wel een paar.

Terug naar de brochure. Deze zegt:

Bij de evolutietheorie gelooft men dat de dieren zich in miljoenen jaren steeds verder ontwikkelden.

Hier gaat de brochure de mist in. De evolutietheorie "gelooft" dit niet. Dat dieren zich ontwikkelen is een feit, iets wat je kunt waarnemen. De evolutietheorie probeert te verklaren hoe dat heeft kunnen gebeuren (en tot nu toe met veel succes). Verder bevat het een tweede fout: het zijn niet de dieren zelf die zich ontwikkelen, maar de diersoorten. Klein maar belangrijk verschil.

Als we verder lezen in de brochure, komen we de volgende vraag tegen:

Denk na!
Bij welk geloof past het beste de vondst van fossiele dieren die precies gelijk zijn aan de dieren die nu nog leven?

Allereerst, evolutie is geen geloof. Ik heb onlangs een paar reacties gekregen die dat beweerden, dus ik zal in een volgend bericht dat idee eens aanpakken (update: zie "Is evolutie een geloof?").


Ten tweede, wat bedoelen ze met "precies gelijk"? Zelfs als het uiterlijk weinig tot niets veranderd is (en we vinden altijd kleine verschillen), wie zegt dat deze soorten er van binnen precies hetzelfde zijn? Van de coelacanth, bijvoorbeeld, hadden we alleen fossielen ouder dan 70 miljoen jaar, tot er sinds de jaren dertig verschillende levende exemplaren gevangen werden, die sprekend op de fossielen leken. Toch is het niet dezelfde soort: veel van de fossiele coelacanth waren zoetwatervissen (wat we weten doordat ze gevonden werden in aardlagen die door rivieren zijn afgezet) en de coelacanths die vandaag gevangen worden zijn zeevissen, die op ongeveer 100 meter diep leven. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld verschillen in het aantal wervels.


Zo zijn er vele andere manieren waarop dieren uit het verre verleden weliswaar uiterlijk veel gemeen hebben met hun moderne tegenhangers, maar van binnen best behoorlijke verschillen kunnen hebben. Haaien bijvoorbeeld worden door mensen vaak als primitief gezien, maar ze hebben uiterst geavanceerde zintuigen, waarmee ze de kleinste concentraties bloed kunnen ruiken. Haaien kunnen zelfs de zwakke elektrische signalen van het zenuwstelsel van hun prooi detecteren. Hoezo primitief?

Ten slotte, dat er dieren bestaan die er bijna hetzelfde uitzien als dieren die miljoenen jaren geleden leefden, is niet in tegenspraak met evolutie. Wat veel mensen die de evolutie afwijzen niet lijken te begrijpen, is dat evolutie niet een proces is met een vaste richting en een vaste snelheid. In plaats daarvan is het een samenspel tussen genetische wijzigingen, zoals mutaties en kruising, en de omgeving. Als een wijziging gunstig uitpakt in de omgeving waarin een soort leeft, dan blijft deze wijziging bewaard, zo niet, dan zal de wijziging uitsterven. Verreweg de meeste wijzigingen zijn overigens min of meer neutraal (denk aan de kleur van je ogen, bijvoorbeeld). In sommige gevallen kan dat zelfs leiden tot een ontwikkeling die wij als "achteruit" zouden kunnen beschouwen: veel vissen die in grotten leven hebben bijvoorbeeld hun ogen verloren. Voor hun is dat echter gunstig: ze hebben er toch niets aan in het donker, terwijl het veel energie kost om ogen te groeien en te onderhouden.

Wat heeft dit allemaal te maken met soorten die er al miljoenen jaren hetzelfde uitzien? Simpel: hoe beter een dier is aangepast aan zijn omgeving, hoe groter de kans is dat een wijziging ongunstig is in die omgeving. Dus is ook de kans kleiner dat een mutatie gunstig is. Evolutie zal dan dus langzaam verlopen. Dit is precies wat we zien bij soorten die er al lang min of meer hetzelfde uitzien.

Pas als de omgeving verandert, zal evolutie in dit geval weer sneller verlopen. En als de omgeving sneller verandert dan dat een soort zich kan aanpassen, dan zal de soort uitsterven. Dit zijn allemaal voorspellingen van de evolutietheorie en ze zijn allemaal te testen.

Volgende keer ga ik het hebben over evolutie als "geloof", waarna ik verder ga met sectie B van hoofdstuk 5: aardlagen.